İkiye Bölünmüş Bir Hayat: Dağlı Eşkıyadan Serasker Paşaya Koşancalı Halil

Öz

Bu makale, XVIII. yüzyıl sonları ile XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı taşrasında merkezî otoritenin zayıfladığı ve yerel güçlerin etkisini artırdığı bir dönemde öne çıkan Koşancalı Halil’in son on yılına (1800-1810) odaklanmaktadır. Koşancalı Halil’e dair vakanüvislerin eserlerinde bulunan sınırlı bilgi dışında bugüne kadar literatüre yansıyan bir çalışma yoktur. Halbuki Koşancalı Halil’in Subaşı, Dağlı şefi, Mütesellim, Kethüda, Muhafız ve Vezir gibi birbirinden farklı kimlikler içeren etkin yaşamı, onu tarihi bağlamda dikkate değer kılmaktadır. Koşancalı Halil’in XIX. yüzyılın başında Pazvandoğlu Osman’a bağlı bir Dağlı eşkıyası olarak ortaya çıkıp, zamanla serasker
paşaya dönüşümü; hem taşradaki yerel erklerin iktidar ve hakimiyet mücadelesini hem de merkez-taşra ilişkileri bağlamında gayri resmî unsurların merkezî yapı ile nasıl bütünleşebildiğini izah eden önemli bir örnektir. Bu bakımdan Koşancalı Halil’in yaşamı üzerine Osmanlı arşiv kaynaklarına dayalı bu çalışma, zikredilen meselelere dair bir fikir verirken aynı zamanda yakın dönem Osmanlı tarihi içinde mühim yer teşkil eden Dağlı eşkıyası, Sırp isyanı ve Osmanlı-Rus mücadelesi gibi konuların değerlendirilmesinde de farklı bir bakış açısı sunar.