Geçmiş Olsun Dileklerini İleten Mensur ve Manzum Metinler: Iyâdetnâme ve Sıhhatnâmeler

Öz

Bugüne kadar yapılan çalışmalarda hamiler ve yakın dostların hastalanmaları ya da iyileşmeleri üzerine yazılan metinlerden sıhhatnâmelere yoğunlaşılmış, ıyâdetnâmelerden bahsedilmemiştir. Oysa Osmanlı devri sanatçıları özellikle bir hastalığa yakalanmış veya sonrasında iyileşmiş devlet görevlilerine ulaşmak ve onlara geçmiş olsun dileklerini iletmek için yalnızca sıhhatnâme türünde manzumeler kaleme almamış, ıyâdetnâme adı verilen mektuplar da yazmışlardır. Bu makale benzer gayelerle üretilmiş bu manzum ve mensur metinlerin bütün yönleriyle kavranabilmesi için birlikte ele alınmaları gerektiğini savunmaktadır. Bu nedenle sıhhatnâme ve ıyâdetnâme örnekleri içerik, yapı ve anlatım özellikleri açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bunların benzer motivasyonlarla oluşturulan duânâmeler ve Osmanlı resmî belgelerinden telhislerle ilişkileri de üzerinde durulan konulardandır. Sonuç olarak aynı gelenek içinde oluşan bu metinlerin istisnalar ya da bazı farklılıklar olmakla beraber benzer bir kurgu etrafında şekillendikleri, başka bir deyişle ortak bir söylemi paylaştıkları anlaşılmaktadır.