Türlere Sığmayan Bir Anlatım: Kabudlu Mustafa Vasfi’nin Askerlik Hatıraları

Öz

Leiden Üniversitesi Kütüphanesi’nin zengin elyazması koleksiyonundaki bir eser, Kabudlu Mustafa Vasfi isimli bir Osmanlı askerine aittir. Kabudlu, on dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı ordusunda deli olarak hizmet etmiş ve görevi gereği Anadolu ve Balkan topraklarında seyahat etmiş biridir. 1834 yılında kendi maceralarını kaleme alan Kabudlu, kitabının girişinde gezdiği şehirleri ve katıldığı savaşları bir bir nakledip bir “tevārīḫ” yazdığını ifade etmektedir. Literatürde ise bu eser seyahatname ve otobiyografi türleri altında tanıtılmıştır. Bu makale, bir deli askerinin anılarını kaleme alma sebeplerini, yazma eserlerden matbuat çağına geçişin yaşandığı on dokuzuncu yüzyıldaki Osmanlı kitap kültürü bağlamında tartışmaktadır. Osmanlı topraklarında matbuat kapitalizminin arifesinde yazılan bir elyazmasını inceleyerek, Kabudlu Mustafa Vasfi’nin sıra dışı seyahat notlarını neden “tevārīḫ” olarak isimlendirdiği ve bu eserin hangi açılardan seyahatname veya otobiyografi olduğu sorusuna cevap aramaktadır. Ayrıca, o döneme ait muhtelif seyahatname, kronik, hatırat ve günlükleri de ele alarak bir deli askeri tarafından yazılan bu ben-anlatısının önemini göstermektedir.