Osmanlı Bürokrasisinde Ayrıcalık ve Uygulamalar (1600): Kırklı Gedikliler

Öz

Osmanlı merkez bürokrasisinde rasyonelleşmenin bir ölçüsü olarak 1596 Eğri seferinden sonra 40 divan-ı hümayun katibine zeamet sahibi statüsünde oldukları için gitmeleri gereken sefer hizmetinden sürekli muafiyet verildi. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan KK 7530 numaralı defterde bu katipler kırklı gedikliler başlığı altında listelenmiş ve onlardan boşalan pozisyonlara 1598–1610 yılları arasında atanan 29 kişinin isimlerine yer verilmiştir. Dolayısıyla, söz konusu defter, on iki yılı aşkın bir süre içerisinde, bu özel katip grubunun görev sürelerine, görevlerini ne kadar sürede başkalarına devrettiklerine, kendilerinin ve yerlerine atananların mesleki tecrübelerine ve bu pozisyona atanma usullerine dair analizler yapmamıza olanak sağlamaktadır. Makalenin ilk bölümünde, defterde bahsi geçen unsurlar üzerinden esas olarak kırklı gediklilere odaklanılacak, ancak yerlerine atanan kişiler hakkında da bazı yorumlar yapılacaktır. Makalenin ikinci bölümünde, bu az bilinen Osmanlı bürokrat grubu hakkında bize önemli bilgiler sunan KK 7530 numaralı defterin transkripsiyonlu metnine yer verilecektir.