Hamdele-Salvele’nin Dili: Telifte Yetkinlik Aracı Olarak Berâ‘etu’l-İstihlâller

Öz

Müslüman toplumlarda üretilen eserlere hamdele ve salvele ile başlamak neredeyse esere isim vermekten daha önemli görülmektedir. Nitekim isimlerini ve hatta müelliflerinin ismini dahi bilmediğimiz ya da müellifleri tarafından herhangi bir isim verilmeyen eserlerin çoğunda hamdele ve salvele bulunmaktadır. Fakat hamdele ve salveleler vazedildikleri anlamın dışındaki bazı şeylere de delalet/işaret etmektedir. Zira eserine besmele-hamdele ve salvele ile başlayan bazı müellifler burada berâ‘etu’l-istihlâl diye bilinen bir edebi sanat uygulamaktadır. Berâ‘etu’l-İstihlâl, hamdele ve salvele makamında eserin yazıldığı disiplinin terminolojisi başta olmak üzere eserle alakalı birçok terimin sözlük anlamlarını kullanarak dolaylı bir dil ile eserin içeriğine dair okuyucuya ipucu vermektir. Berâ‘etu’l-istihlâl aracılığıyla işaret edilen bu ipucları yedi şeyden birisidir ki bunlar; bazen eserin yazıldığı disiplinin terminolojisi, bazen dîbâcenin ait olduğu eserin ismi, bazen kaynak metnin ismi, bazen eser içerisinde kullanılacak olan referans kitapların ismi, bazen müellifin daha önce kaleme aldığı başka eserlerin ismi, bazen eserin kaleme alındığı disiplinin ismi ve bazen de ideolojik tartışmalardır.