16. Yüzyılda Bir Osmanlı Para Birimi: Kara(ca) Akçe

Öz

Bu araştırmanın sorunsalı, Osmanlı devletinde 16. yüzyıl boyunca Anadolu’nun doğusunda kullanılan, belgelerde kara(ca) akçe olarak adlandırılan para biriminin niteliğini belirlemektedir. Sahillioğlu’nun kısa bir değinmesinin dışında bu akçe hakkında pek fazla bilgi verilmemiştir. Bu nedenle kara(ca) akçenin Osmanî akçe yanında, ayrıca bir muhasebe sikkesi ve tedavülde olan bir para birimi olup olmadığı tartışılacaktır. Osmanlı Kanunnameleri, Şeriyye Sicilleri, Mühimme Defterleri gibi çeşitli belgelerde kara(ca) akçenin, Osmanî akçe karşısındaki değeri, altın, kuruş vb. gibi diğer para birimleri karşısındaki rayiç bedelleri ile birlikte bulunmaktadır. Bu bilgiler, Osmanlı para tarihindeki gelişmeler kapsamında kronolojik olarak değerlendirildiğinde, Osmanî akçe vezni ile oransal bir ilişki içinde olduğu görülmektedir. Osmanlı numizmatiği konusunda 16. yy. sonunda darbedilen akçeler üzerinde yapı- lan son araştırmalarda, bazı Doğu darphanelerindeki resmî veznin Osmanî akçeden 4/1 oranında daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu akçeler, Anadolu ve Rumeli grubu olarak tanımlanan diğer darphanelerde basılan akçelerden stilistik açıdan da farklılıklar göstermektedir ve Doğu grubu olarak adlandırılmıştır. Özellikle, vergi ve ticaret ile bağlantılı olarak Osmanlıca belgelerde de Osmanî akçe karşısındaki kur değeri 4/1 oranında daha düşük olan bir para biriminin varolması dikkat çekmektedir. Bu çalışmada, bu sikkenin yalnızca kur belirleyen bir para birimi olmadığı, tedavülde bulunduğu ortaya konmaya çalışılacaktır.