Modern Harp Teknolojilerine Ayak Uydurmak: Hafif Silah Üretim Teknolojileri Eğitimi Maksadıyla Yurtdışına Gönderilen Osmanlı Askerî Personeli (1834-1918)

Öz

Osmanlı Devleti’nde tahsil için yurtdışına öğrenci gönderme düşüncesi tespit edilebildiği kadarıyla ilk kez on sekizinci yüzyılın ilk yarısında gündeme gelmiştir. Aynı yüzyılın ikinci yarısında tatbik imkânı bulan tasarı on dokuzuncu yüzyılda bir devlet politikasına dönüşmüştür. Özellikle Tanzimat Devri olarak adlandırılan sürecin başlangıcından itibaren Avrupa’nın bilim ve teknoloji alanında önde gelen devletlerine çok sayıda Osmanlı tebaası öğrenci gönderilmeye başlamıştır. Ancak bu kez sadece modern Osmanlı eğitim kurumlarının talebeleri değil, aynı zamanda devlete ait imalathâne ve fabrikalarda üretim sürecini denetlemesi hedeflenen askeriye mensubu kitle ile yine bu sektörde kalifiye eleman olarak istihdamı plânlanan Osmanlı işçileri de teknik konularda görgü ve bilgilerini arttırmaları, beceri kazanmaları maksadıyla Avrupa’ya gönderilmiştir. Gerek teorik eğitim gerekse meslekî teknik eğitim tahsili amacıyla yurtdışına yollanan Osmanlı öğrencileri hakkında bugüne kadar müstakil birçok çalışma yapılmıştır. Ancak bu çalışmalarda modern silah teknolojilerini öğrenmeleri maksadıyla yurtdışına gönderilen Osmanlı askerî personelinden neredeyse hiç bahsedilmemiştir. Bu makale, Avrupa’da silah teknolojilerinin büyük değişim gösterdiği on dokuzuncu yüzyılda modern hafif silah yapım tekniklerini öğrenerek Osmanlı silah imalathânelerinde bu tür silahlardan üretmeleri ve keza üretime nezaret etmeleri beklenen Osmanlı askerî personelinin Avrupa’daki eğitim süreçlerini aydınlatmak; modern silah üretimi ve temininde dışa bağımlılığı en az seviyeye indirgemek maksadıyla girişilen bu mühim Osmanlı projesinin sonuçlarını irdelemek üzere kaleme alınmıştır.