Komitas Kömürciyan’ın Ölümünden Sonrası (1656-1707): Şehit Bir İstanbul Ermenisinin Anısını Ermeni Harfli Türkçe Edebiyatı ve Kutsal Hac Bağlamlarında Düşünmek

Öz

Komitas Kömürciyan (1656-1707) İstanbullu Ermeni bir papaz ve aynı zamanda üretkenliği ile tanınan yazar Eremya Kömürciyan’ın küçük kardeşidir. Bir Apostolik Ermeni olan Eremya rahip değildi. Komitas ise Katolik öğretilere sahip çıkan ve tam da bu öğretiler hasebiyle Apostolik Kilise üyeleri ile çatışma yaşayan bir papazdı. En nihayetinde Osmanlı Kadı Mahkemesi tarafından ölüme mahkum edilerek idam edildi. İlginçtir ki ölümünden sonra mezarı her kesimden Ermeni’nin, hatta bazı Rum ve Müslümanların da hürmet gösterdiği ekümenik bir alana dönüştü. Bu makale, öncelikle ölümünden sonra Komitas’ın Ermeni-harfli Türkçe edebiya- tında (Ermeni alfabesi ile Türkçe yazılmış) nasıl konumlandığını betimlemektedir. Sonrasında Komitas’ın yargılanma sürecinin ve Ermenice yazılmış mezar taşının Osmanlı mahkeme kayıtlarındaki transkripsiyon ve çevirilerini ortaya koymaktadır. Bu bakımından bu makale erken modern dönemdeki Ermeni Katolik tarihine bir ışık tutmakta, Komitas’ın hayatını ve ölümünden sonrasını Osmanlı kültürel tarihindeki akımlar ekseninde irdeleyerek “neo-şehitlik” ve kutsal hac pratikleri bağlamlarında kavramsallaştırmaktadır.