Kahire'den Avrupa'ya Açılan Kapı: Medresetü'l Elsün (Diller Okulu 1835)

Öz

Son dönem Osmanlı coğrafyasındaki tercüme faaliyetleri modernleşme ha- reketinin önemli bir parçasını teşkil etmesine rağmen yeterince incelenmiş değildir. Bu makalede, Mısır modernleşmesinin önemli kurumlarından biri olan Medresetü’l- Elsün (1835) yani Diller Okulu, on dokuzuncu yüzyılda Kahire merkezli tercüme faaliyetlerinin odağı olarak ele alınmış ve Türkçe literatürde ihmal edilmiş bir konuya giriş yapılmıştır. Bu amaçla öncelikle Avrupa’da yazılmış eserlerin sistematik tercüme- siyle meşgul olacak farklı bilim dallarında eğitim almış mütercimler ve ilkokullar için Fransızca  öğretmeni  yetiştirmek  amacıyla  açılan  Diller  Okulu’nun  tarihçesi  verilip, modern  Mısır  tarihi  ile  ne  kadar  içiçe  olduğu  gösterilmeye  çalışılmıştır.  Ardından Mısır’da tercüme faaliyetlerinde görev alan mütercimlerden genel olarak bahsedilip, Diller Okulu’nun meşhur emektarı Rifâ‘a Râfi‘ eš-Šahšâvî (1801-1873) tanıtılmış ve tespit edilebilen diğer mütercimlerin künyeleri verilmiştir. Son olarak, büyük çoğun- luğu Diller Okulu mezunlarınca hazırlanmış tercümelerden bahsedilerek, özel gazete ve dergilerin, çeşitli ilmî ve meslekî cemiyetlerin ve tiyatroların bu tercüme eserlerin tanıtılıp yayılmasındaki rolüne değinilerek, İstanbul merkezli tercüme faaliyetleriyle kıyaslama imkânı sağlayacak veriler sunulmuştur.