Hiç Anlatılmamış Hikayeler: Yeni Dünya’nın İlk Arapça Tarihi

Öz

1668’de İlyās ibn Ģanna al-Mawŝilī adında bir papaz Bağdat’dan ayrılıp onu önce Avrupa’ya, sonra da Amerika’ya kadar götürecek bir yolculuğa çıktı. 1680’de Peru’dayken, İlyās, Seyahatnâme adını verdiği kitabını ve Amerika ile ilgili Arapça’da bilinen en eski eser olan Tarih-i Yeni Dünya’yı yazmaya başladı. Bu Tarih yirminci yüzyılda ilk olarak 1905’de bulunmuşsa da daha çok İlyās’ın Seyahatnâme’sine odaklanan modern araştırmacılar tarafından ihmal edildi. Bu makale, Tarih’i başlı başına ele alan ilk çalışmadır. Eserin günümüze ulaşabilmiş olan el yazmalarının tanımlamasını, eserin on yedi bölümünün her birinin özetini ve özellikle dikkat çeken bazı par- çalarından örnekleri içerir. Ayrıca İlyās’ın Tarih’inin bazı özellikleri ile Tarih-i Hind-i garbi’nin karşılaştırılmasına yönelik bazı gözlemleri de haizdir. Makale, İlyās’ın, me- sajını, özellikle Osmanlı İmparatorluğu ile İran arasındaki sınır bölgesinde yaşayan Doğu Hristiyanları’ndan oluşan hedef kitlesine ulaştırabilmek için ne tür yollar izlediğinin üzerinde düşünülmesiyle son bulur. Böylece bu makale, Doğu Hristiyan seyyahlarının çeşitli yerlere dağılmış eserleri üzerindeki çalışmaların, Osmanlılar’ın etraflarındaki daha geniş dünya ile giriştikleri ilişkiler üzerindeki çalışmalarla bütün- leştirilmesinin önemini ortaya koymayı hedeflemektedir.