Metindeki Şiir: Rāvendī’nin Rāģat al-ŝudūr ve Yazıcızāde ‘Alī’nin Aynı Eserin Çevirisini İçeren Tevārīh-i Âl-i Selçūk’undaki Şiirin Kullanım ve İşlevi

Öz

Rāvendī’nin on üçüncü yüzyıl Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarihi olan Rāģat al-ŝudūr wa āyat al-surūr adlı eseri, Büyük Selçukluların küçük yerel hanedanlıklara dönüştüğü dağılış dönemini mercek altına almaktadır. Bu eser, tarihi hadiselerin naklinden sonra metne iliştirilmiş çeşitli şiir parçalarıyla da meşhurdur. Rāvendī, metninde bazen beyitler bazen de daha uzun şiir parçalarına yer vererek bahsettiği tarihi hadiseleri özetlemeye ya da bu hadiselerden hikmetli sözler çıkarmaya çalışmaktadır. Bu kitaptan yaklaşık iki yüzyıl kadar sonra, II. Murad’ın ilk padişahlığı sırasında Memlûk İmparatorluğuna da elçi olarak gönderilmiş olan tarihçi Yazıcızāde ‘Alī’yse Tevārīh-i Âl-i Selçūk adlı eseriyle bilinmektedir. Bu kitap Oğuz Türkleri, Selçuklular, İlhanlılar ve Anadolu Beylikleri dönemlerini tarayarak Yazıcızāde ‘Alī’nin yazdığı Osmanlılar’ın şeceresini içeren beş ciltlik bir tarihtir. Bu eserin ikinci cildi Hamedān ve Kirmān Selçuklularına ayrılmış olup Rāvendī’nin Rāģat al-ŝudūr’unun kelime kelime çevirisidir. İlginç olan nokta, bu çevirisinde Yazıcızāde ‘Alī’nin Rāģat al-ŝudūr’daki şiir alıntılarını atması ve bazı yerlerdeyse aynı şiirleri Osmanlı kültürel bağlamına göre yeniden kurgulamasıdır. Bu makale, sözü edilen şiir alıntılarının hangi olası işlevleri olduğunu araştıracak ve Yazıcızāde ‘Alī’nin şiir alıntılarını ancak “kültüre has” bir bağlamda algıladığı tezini ileri sürecektir.