Yüzyıl İstanbulu’nda Bazı Tekkelerin Matbaacılık Faaliyetleri

Öz

Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra matbaacılık alanında yeni hukuki düzenlemeler  yapılmıştır.  Bu  vesileyle  kitap  satışlarının  ve  Takvimhane-i  Amire’nin gelirlerinin artması hedeflenmiştir. Taşbasma (Litografya) matbaaların gayr-i resmi bir surette sayılarının hızlıca artması üzerine devlet, denetim ve kontrol odaklı ön- lemler almaya başlamıştır. Bu süreçte, matbaacılık önemli bir sektör haline gelmekle birlikte sayısal olarak yıllık kitap basımı çoğalmıştır. Matbaacı esnafının şekillenme- ye başladığı bu dönemde, İstanbul’da beş tekke içerisinde bu mesleğin icra edildiği görülmektedir.    Üsküdar  ve  Sultanahmet’teki  Özbekler,  Eyüp’teki  Kalenderhane, Karyağdı ve Edirnekapı’daki Mustafa Paşa tekkelerinde ciddi anlamda kitap basan matbaaların olduğu görülmektedir. Özellikle, sonuncu tekkede 113 civarında farklı kitabın basıldığı tespit edilmiştir. Bu matbaada (Şeyh Yahya Efendi) salt dini eserlerin  basılmadığı  mühendislikten  roman  ve  piyese,  matematikten  yemek  kitabına varıncaya kadar geniş bir alanda yayıncılık yapıldığı anlaşılmaktadır. Modernleşme sürecinde çok önemli bir işleve sahip olan matbaacılığın tekke gibi geleneksel dini kurumlar tarafından icra edilmesi, onların modernleşme sürecine etkin bir şekilde katıldıklarını göstermektedir.