Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Taşra Kaynaklı Göçlerin Nedenleri

Öz

Devlet tarafından yürütülen güdümlü göçler yanında, Osmanlı toplumunda iradi göçlere de her zaman rastlanmıştır. Kanûnî Sultan Süleyman döneminden itibaren ikinci tür göçü yasaklayan fermanlar çıkarılmışsa da bu nüfus hareketi hiçbir zaman bütünüyle önlenememiştir. 18. yüzyılda gerçekleşen taşra kaynaklı göçler, bu yüzyılda Osmanlı toplumsal ve iktisadi düzeninde gözlenen değişimle yakından ilişkilidir. Ekonominin nakdileşmesi ve merkezi yönetimin zayıflaması şeklinde özetlenebilecek bu süreçte devlet malikâne yöntemini yaygınlaştırmak suretiyle vergi gelirlerini nakit olarak merkezi hazinede toplamaya çalışmıştır. Malikâne uygulamasının yaygınlaşması askeri sınıfla birlikte, askeri sınıfın ortak ve temsilcisi sıfatıyla yerel güç odaklarının siyasi ve iktisadi açıdan güçlenmesine yol açmıştır. 18. yüzyılda taşra kaynaklı göçlerde rol oynayan; taşra teşkilatı görevlilerinin suistimali, kanunsuz tekâlif tahsilatı, güvenliğin zedelenmesi gibi etkenler ise bu gelişmenin sonuçları arasında sayılabilir.