Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Çok Yönlü Bir Âlim: Beşiktaşlı Yahya Efendi

Öz

İlmiye sınıfına mensup Şâmî Ömer Efendi ve Afife Hatun’un çocukları olarak 1495 yılında Trabzon’da dünyaya gelen Yahya Efendi, XVI. Asır Osmanlı toplumu- nun önde gelen entelektüellerinden birisidir. Annesinin Kanunî Sultan Süleyman’a da sütannelik yapması hasebiyle, erken dönemlerden itibaren Osmanlı yöneticileriyle yakın ilişkiler kurmuştur. Trabzon’da başladığı eğitim hayatını İstanbul’da Zenbilli Ali Efendi’nin yanında tamamladıktan sonra, aralarında Sahn-ı Semân’ın da bulunduğu dönemin önde gelen medreselerinde müderrislik yapmıştır. Şehzâde Mustafa hadi- sesindeki tutumu nedeniyle Kanûnî Sultan Süleyman’ı tenkid ettiği için görevinden azledilince Beşiktaş’a yerleşmiş ve bölgenin iskânına gayret etmiştir. Bu dönemde bilhassa gayrimüslim denizcilerin ihtida etmesinde büyük pay sahibi olduğu, verdiği vaazlarla halkı derinden etkilediği anlaşılmaktadır. İlerleyen yıllarda devlet yöneticileri ile arasını yeniden düzelttiği anlaşılan Yahya Efendi, zaman zaman devlet işlerine müdahale etmeye çalışmasının yanı sıra bazı uygulamalarından dolayı Rüstem Paşa, Sokollu Mehmed Paşa gibi dönemin sadrazamlarına sert eleştiriler yöneltmiştir. 4 Mayıs 1571’de vefat etmiş, Beşiktaş’ta sağlığında tekke olarak kullandığı yerde II. Selim tarafından yaptırılan türbeye defnedilmiştir.