Homo Ottomanicus’u Yeniden Canlandırmak: Osmanlı Kimliğinin Sabitleri ve Değişkenleri

Öz

“Osmanlı kimdir” sorusuna hâlihazırda birçok ilginç cevap verilmiş olsa da, söz konusu cevaplar, çoğunlukla Osmanlı toplumunun renkli doğasını yansıtmakla yetinmekte ve dolayısıyla aslında soyut bir kavram olan Osmanlı kimliği mefhumunu anlamamızı zorlaştırmaktadır. Bu makalede özcü yaklaşımlardan sakınılarak homo ottomanicus’u elle tutulur bir şekilde tanımlayabilmemize yarayacak somut kıstaslar tespit edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle Osmanlı toplumu, birbirinden çeşitli sınırlarla ayrılmış fertlerin ayrı ayrı bir öğesini teşkil ettiği bir matris gibi düşünülmüştür. Daha sonra, seçilmiş bir vakanın teşrih edilmesinden yola çıkılarak, imparatorluk tebaasından herhangi bir ferdin kimliğinin, söz konusu matriste işgal ettiği yere göre şekillendiği önerilmiştir. Bunun yanında, söz konusu sınırlardan sadece mali ve hukuki olanların daha katı ve nispeten daha fazla somutlaştırılabildiği önerilmektedir.