Sultan Otoritesini Sınırlandırmak: Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernite Öncesi Anayasacılık

Öz

1877’de Sultan II. Abdülhamid, Afganistan’a gönderilen resmi bir Osmanlı heyetine başkanlık etmesi için İslâm âlimi ve hukukçu Ahmed Hulusi Efendi’yi seçmiştir. Kabil’de Bab-ı Âli’nin ilk resmi elçisi olmakla beraber Hulusi Efendi’nin geçmişi ve üstlendiği görevin Osmanlı diplomasisi ve dış ilişkileri haricindeki alanlardaki etkisi hakkında henüz çok az şey bilinmektedir. Makale Hulusi Efendi’nin Afganistan yolculuğu öncesindeki hayatına, üstlendiği bir dizi önemli göreve ve bunların arasında özellikle hukuk alanında bir dönüm noktası olan Mecelle’yi yazan seçkin komisyondaki üyeliğine biyografik bir pencere açar. Bu çalışma Osmanlı, İngiliz-Hint ve Afgan arşivlerini kullanarak Hulusi Efendi’nin Afganistan misyonunun daha önce üzerinde durulmamış hukuki boyutlarını inceler, Osmanlı İmparatorluğu ve Afganistan’da hemen hemen aynı zamanda gerçekleşen İslâmi kanun oluşturma projesi de dahil olmak üzere gelecek için bazı muhtemel araştırma yönelimlerini ortaya koyar.