Manzum Sözlük:Şiir Olarak Yazılmış Leksikografik Bir Eser

Öz

"Osmanlı döneminden önce Anadolu’da başlayan manzum sözlük yazma geleneği Osmanlı kültüründe de devam ettirilmiştir. Manzum sözlük tarzı eserler, öncelikle Arapça ve Farsçanın öğretiminde okutulmuş ve ezberletilmiştir. Bu eserlerde; Arap- ça ya da Farsça kelimelerin (veya her iki dilin kelimelerinin) Türkçe karşılıklarıyla birlikte nazmedildiği görülmektedir. 17. Yüzyılın ilk yarısında Muhammed Hevâî Uskufî Bosnevî tarafından Makbûl-i Ârif adlı Türkçe-Boşnakça bir manzum sözlük kaleme alınmıştır. Osmanlı dönemi yazma eserlerinin korunduğu Bosna-Hersek’teki kütüphanelerde bu sözlüğün birçok nüshası mevcuttur. Bu durum, Makbûl-i Ârif adlı manzum sözlüğün, Boşnaklar arasında Türkçe öğretiminde yüzyıllar boyunca kullanılageldiğinin bir göstergesidir. Bu çalışmada; Makbûl-i Ârif adlı sözlükte yer alan beyitler incelenmiş, eserin bazı leksikografik ve edebî özelliklerine işaret edilmiş- tir. Bir yandan yazarın, dil ve iki dilli sözlüklerle ilgili tasavvuru değerlendirilirken öte yandan da edebî şahsiyeti ele alınmış, sözlüğün ezberlenip hafızada tutulmasını kolaylaştıran unsurları üzerinde durulmuştur.