Yasaklanan ve Sansürlenen Bir Kitabın Macerası: Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi'nin İlk Baskıları

Öz

Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi, XIX. yüzyıla kadar fazla bir ilgiye mazhar olmadı. Bu yüzyıldan itibaren ise önce Hammer’in İngilizce seçkisi, daha sonra da Türkçe seçkilerden oluşan Müntehabât’la giderek popüler bir eser hâline geldi. Bu ilgiden de güç alan İkdâm gazetesi sahibi Ahmed Cevdet, Seyâhatnâme’nin on cildini yayın- lamak üzere girişimlerde bulundu ve 1896-1901 yılları arasında ilk altı cildi, eksik, sansürlü ve yanlışlarla malul de olsa yayınlamaya muvaffak oldu. Fakat daha sonra Seyâhatnâme aleyhindeki şikâyetler sebebiyle eserin baskısını durdurmak ve basılan ciltleri de depolara kilitlemek zorunda kaldı. Hem Müntehabât-ı Evliyâ Çelebi hem de Ahmed Cevdet’in yayınladığı ilk altı cilt, devlet tarafından yasaklanmalarına rağmen Seyâhatnâme’nin daha fazla okuyucuya ulaşmasını sağlamıştır. Bu makalede eserin geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan, bununla birlikte eser ve müellifini tahfif edici imajın oluşmasında da büyük etkisi olan Evliyâ Çelebi Seyâhatnâmesi’nin Osmanlı Türkçesi baskıları incelenmiştir.