Defterdar Ahmed Paşa'nın Azli ve XVII. Yüzyılda Mısır'da Hukuk Devleti

Öz

Bu makale Osmanlı politik hayatında 17. yüzyılda hukuğun ve hukuki kurumların gittikçe artan önemini göstermek amacıyla Kahire’deki askerlerin 1676’da Mısır Beylerbeyi’ni görevden uzaklaştırmalarını ve buna bağlı olarak yapılan bir mahkemeyi incelemektedir. Mahkemeyi incelerken askerlerin Osmanlı idarecilerinin otoritelerine hukuki sınırlar getirerek onların gelecekteki hareketlerini kısıtlamak istediklerini göstermeye çalıştım. Argümanım askerlerin ‘anayasacı’ bir hassasiyet gösterdikleridir. Bir başka deyişle hükümet etme işinin kurallara bağlı olduğuna ve bu kuralları yapma ve yürürlükte tutmanın mahkemelerin işi olduğuna dair bir inançları olduğunu ileri sürmekteyim. Bu yaklaşım bize Osmanlı İmparatorluğu’nda 17. yüzyıl boyunca sık görülen isyanları başka bir açıdan görme şansı verir: Bunlar imparatorluğun patrimonyal monarşiden erken modern bürokratik devlete dönüşümünde temel rol oynayan ve henüz oluşmakta olan hukuk devleti kavramıyla doğrudan ilişkilidirler.