Abdülhamid’in İç Politikası: Bir Dönemlendirme Denemesi

Öz

Bu makale, II. Abdülhamid’in iç politikası ve siyasi rejimi hakkında bir dönemlendirme teşebbüsüdür. 1876-1908 yılları arası dönem, iç siyaset bakımından belli başlı gelişmeler, kritik olaylar ve dönüm noktaları itibariyle altı alt döneme ayrılarak incelenmektedir: 1876-1878, 1878-1882, 1882-1891, 1891-1897, 1897-1902, 1902-1908. II. Abdülhamid’in iç politikası ve siyasi rejiminin temel ilkeleri ise altı başlık altında ele alınmaktadır: muhafazakarlık, mutlakıyet (otokrasi), merkeziyetçilik, ittihad-ı islâm, reform ve statüko. Bu prensipler ve politikalar, 1880’lerin ilk yarısından 1908’e kadar kararlılıkla uygulanmaya çalışılmıştır. Ancak iç ve dış şartlar değiştiğinde, Sultan Abdülhamid yönetim ilkelerinde ve politikalarında revizyona gitmiş, bazı durumlarda taviz vermek zorunda kalmıştır. Abdülhamid dönemi üç büyük krizle karşılaşmıştır: Osmanlı-Rus Savaşı (1876-78) ve Berlin Antlaşması’nın uygulanması; Ermeni meselesi (1894-97); Makedonya Meselesi (1903-1908). Abdülhamid yönetimi ilk iki krizi başarıyla atlatırken, çözüm bulunamayan üçüncü kriz rejimin sonunu getirmiştir.