Qabusnamah’nin Istanbul’dan Weimar’a Yolculuğu: Aydınlanma Çağı’nda Osmanlı ve Avrupa arasındaki Felsefi Alışverişler

Öz

Bu makale 11. yüzyılda İran’da kaleme alınmış olan Qabusnamah’nin İstanbul’dan ilk önce Berlin’e, daha sonra Weimar’a yolculuğunu belgelemektedir. Prusya maslahatgüzarı ve Aydınlanma cağı düşünürlerinden Heinrich Frierich von Diez’in (1751-1817) hareketlerini takip etmektedir. 1790 yılında elyazmasını İstanbul’dan Berlin’e götüren Diez, daha sonra Fransız İhtilali ve Napolyon Savaşlarının akabinde mutlaki düzenin yeniden canlanmasını savunmak amacıyla, eseri tercüme edip yayınlamıştır. Diez’in çevirisi Goethe’yi etkilemiş ve Alman yazar eserdeki bir çok ögeyi Doğu-Batı Divanı’nda kullanmıştır. Metnin akışının incelenmesi, modern Alman devletinin oluşumunu tamamladığı kritik önemi haiz bir dönemde artan Osmanlı – Avrupa diplomatik karşılaşmalarının sonucu olarak Osmanlı felsefesinin Alman edebiyatı üzerindeki etkisini göstermektedir.