II. Mahmut Döneminde İstanbul’daki Sıbyan Mektepleri ve Öğrenci Sayıları

Öz

Sıbyan mektepleri, Osmanlı Devleti’nde Müslüman çocuklara dini bilgiler vermek amacıyla sultanlar, devlet adamları ve varlıklı kimselerin tesis ettiği kurumlardır. Osmanlı toplumsal yaşamının önemli bir öğesi olan bu mektepler özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar devletin eğitim sahasına dair bir politikası olmadığından merkezî bir birim/kuruluş tarafından denetim ve kontrole tabi tutulmamıştır. Bu çerçevede sıbyan mektepleriyle alakalı literatürde her ne kadar çeşitli yüzyıllarda başkentte kaç sıbyan mektebi olduğuna dair bazı varsayımlar olmakla birlikte özellikle XVIII ve XIX. yüzyılın ilk yarısında İstanbul’daki sıbyan mekteplerinin sayısı kesin olarak bilinmemektedir.

Bu açıklamalara karşın özellikle Topkapı Sarayına ait arşiv malzemelerinden hareketle İstanbul’daki sıbyan mekteplerine hemen her dönemde farklı farklı padişahların çeşitli sebeplerle ihsanlarda bulunduğu anlaşılmaktadır. Çalışma, bu verilerden hareketle XVIII. yüzyılın sonundan II. Mahmut döneminin sonuna kadar başkentte Müslümanlara ait sıbyan mektepleri ile öğrenci sayılarını ortaya koymaya çalışmaktadır. Buna ek olarak mektepler üzerinden devletin zaman içerisinde tebaasına olan bakış açısının değişimine dair hususlara kısaca değinilmektedir.