Bir Osmanlı Paşasının Padişahlık Rüyası: Sokulluzâde Hasan Paşa ve Resimli Dünya Tarihi

Öz

Osmanlı sarayında, hanedan ve hanedan mensupları için hazırlanan resimli kitaplar sadece edebi bir zevkin ya da lüks tüketim kültürünün birer aracı olmamıştır. Bu eserler aynı zamanda iktidar arenasındaki karmaşık himaye ilişkilerinin, bu ilişkilerin kahramanları olan farklı hizip ve aktörlerin siyasi alandaki çekişmelerinin bir aracı olarak kullanılmıştır. Bu makalede resimli bir elyazmasından yola çıkılarak şu sorulara yanıt aranacaktır: Resimli elyazması hamiliği politik propagandanın aracı olarak nasıl kullanılıyordu? Hamisinin siyasi iddia ve dertleri resimli bir elyazmasının metnine ve tasvirlerinin ikonografisine ne şekilde yansıyordu? Bir başka söyleyişle, erken modern Osmanlı saray çevresinde güç sembolleri görsel ve yazılı kültürde ne şekilde görünür kılınıyordu? Daha genel bağlamda ise, Osmanlı eliti olmanın maddi kültür boyutu nelerdi? Tüm bu sorulara cevap aramak için Sokulluzâde Hasan Paşa için Bağdat valiliği sırasında hazırlanan musavver Câmi‘ü ’s-Siyer (TSMK, H. 1369 ve H. 1230) adlı dünya tarihi kullanılacaktır. Bu örnekten yola çıkılarak Hasan Paşa’nın gösterişli/gösterişçi davranışları ve bu davranışların siyasi iddiaları ile olan bağlantısı irdelenecektir. Bu sorgulama Osmanlı elitinin kamusal imajını yaratırken kullandığı araçların maddi kültür alanındaki yansımalarını anlamayı da kolaylaştıracaktır.