Ma‘ârif-i Umûmiyye Nizâmnâmesi’nin Müzakere Süreci ve Üyeleri

Öz

1869  senesinde  ilan  edilen  Ma‘ârif-i  Umûmiyye  Nizâmnâmesi,  Osmanl eğitim  tarihinde  bir  dönüm  noktasıdır.  Bu  nizamname,  o  zamana  kadar  yapılan eğitim reformlarını sistematik şekilde bir araya getirmiş ve sonraki refomlar esasen bu  nizamnameye  dayanılarak  yapılmıştır.  Kansu’nun  bu  nizamnameyi  hazırlayan kişiler hakkında yaptığı araştırmanın üzerinden 80 yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen bu nizamnameyi hazırlayanların kimler olduğu üzerindeki yanlışlık halen devam etmektedir. Bundan dolayı makalemde Ma‘ârif-i Umûmiyye Nizâmnâmesi’ni hazırlayan Şûrâ-yı Devlet Ma‘ârif Dâ’iresi’nin mazbatasına dayanarak bu nizamna- menin kimler tarafından hazırlandığını ortaya koymaya çalışacağım. Sonuç olarak, 1. gayr-i müslimlerin her cemaatinden birer mümessilinin de katıldığı, 2. Şimdiye kadar  katılmadığı  söylenilen ulemanın  da  katıldığı,  3.  Tuna Vilayeti’nde  yapılan eğitim reformunundan kazanılan tecrübelerine de dayanılarak yapıldığı, 4. Fransa ve Almanya’nın eğitimini iyi bilenlerin de katıldığı ortaya konmuştur.