Vakıf Belgelerine Göre Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi Aileleri II: Âl-i Timurtaş Paşa

Öz

Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda âmil olan etkenler, bu süreçten pay sahibi olan zümreler ve bu zümreler içinde ön plana çıkan önemli aileler üzerinde yapılan araştırmalar, belge yetersizliğine bağlı olarak sınırlı sayıda kalmıştır. Osmanlıların çok kısa bir süre içerisinde cihanşümul bir devlet haline gelirken, başlangıçta kendilerinden daha güçlü oldukları düşünülen beyliklerin önüne nasıl geçmiş olduklarını açıklamaya çalışmak çok kolay olmamıştır. Özellikle bu dönüşümün belirgin bir şekilde hissedildiği Murad Hüdâvendigâr ve oğlu Yıldırım Bayezid dönemlerinde izlenen siyaset, Osmanlıların devşirmelere dayanarak kendileri ile aynı asabiyete da-yalı beylikleri ortadan kaldırma faaliyeti olarak tanımlanmıştır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin teessüsünü başlatan “hutbe”ye olan biatın sınırlarının Bithynia’yı aştığı yönündeki tezin bir devamı olarak, beylikler üzerindeki gevşek vassallık bağının tam hâkimiyete evrilme sürecini, Kara Timurtaş Paşa ve evlatları üzerinden gözler önüne sermek amacıyla kaleme alınmıştır. Devletin kuruluşu aşamasında sahip oldukları erki, “büyük feth”e kadar Çandarlı vezir ailesi gibi babadan oğula aralıksız devam ettiren Timurtaşzâde’lerin, kuruluş devrinin çok önemli bir diğer ailesi olarak kabul edilmesi gerekir. Ali, Oruç ve Umur Bey’lerden başka Timurtaş Paşa’nın Yahşi ve Firuz Bey adlarındaki diğer oğullarından gelen kolların, Ankara Savaşı’ndan sonra devletin yeniden toparlanmasına yaptıkları katkılar ve kurdukları vakıflar vasıtasıyla sosyal siyasetteki rolleri bu çalışmanın genel çerçevesini oluşturur. Bayezid Paşa’nın, Timurtaş Paşa’nın pek bilinmeyen oğlu Yahşi Bey’in oğlu olduğuna yönelik ortaya konulan iddia, çalışmanın en önemli yönünü teşkil etmektedir.