Vüzerâ Kapuları ve Timar Sistemi (1532-1611)

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri ve idari mekanizmasının yapıtaşlarından biri olan timar sisteminin 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren geçirdiği dönüşüm literatürde ve muasır kaynaklarda tartışılmıştır. Bu meselenin önemli unsurlarından biri ümerâ zümresinin kapu halkına mensup olup timar yahut zeamet tasarruf eden kişilerin sayısı ile tasarruf edilen dirlik miktarının artışı ve söz konusu kimselerin kapu mensubiyeti bahanesiyle muafiyet elde ederek seferlere iştirak etmemeleri uygulamasının yaygınlaşması hususudur. Bu makalede söz konusu dönüşüm 16. yüzyılın ilk yarısından 17. yüzyılın ilk çeyreğine değin vüzerâ zümresi özelinde ampirik bir biçimde incelenmiş ve tartışılmıştır. Takriben yüz yıllık bir zaman aralığının mevzubahis edilmesiyle süreç içerisindeki kırılma noktaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu inceleme ve tartışma vesilesiyle Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. yüzyılın son çeyreğinden itibaren geçirdiği askeri, idari ve siyasi dönüşüme dair tartışmalara timar sistemi ve kapu halklarının artan önemi bağlamında ampirik bir katkı yapmak hedeflenmektedir.