Kanûnî’nin Son Seferini Konu Alan Bazı Tasvirlerdeki Sembolik Dil Üzerine

Öz

Bu çalışmada Kanûnî Sultan Süleyman’ın (926-974/1520-1566) saltanatının sonlarından başlayıp, II. Selim’in (974-982/1566-1574) saltanatının başlarına dek uzanan süreç boyunca yaşanan bazı olayların yansıtıldığı bir dizi kitap resminde görülen sembolik dil incelenmiştir. Feridun Ahmed Bey’in (ö. 991/1583) yazdığı 976/1569 tarihli Nüzhet‑i esrârü’l‑ahyâr der‑ahbâr‑ı Sefer‑i Sigetvar’da Nakkaş Os-man (ö. 1001/1592’den sonra) tarafından yapıldığı düşünülen Kanûnî’nin naaşının yola çıkarılmasıyla ilgili tasvirde ve Nigârî’ye (ö. 980/1572) atfedilen Kanûnî’nin “yaşlılık” portresinde görülen “sürgün vermis kesik ağaç gövdesi” motifi çalışmamı-zın odağındadır.  Ağaç gövdesinin soyağacına bağlı olarak dinî ya da siyasî otorite-nin sürekliliğini müjdeleyen kült bir motif olduğu bilinmektedir.  Bu tasvirlerde de sürgün vermiş kesik ağaç gövdesinin saltanatın devri ve hanedanlığın sürekliliğini temsil eden bir motif olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Bu motif ve bazı doğa betimlemeleri ya da hayvan figürleri gibi benzeri ögeler konuyla örtüşecek biçimde seçilmiş ve anlatıma katkı sağlamak için kompozisyona yerleştirilmiştir. Müellif, şair ve nakkaş arasında apaçık bir etkileşim söz konusudur.