Kullara Tayın, Efendiye Gümüş Takım: Osmanlı İmparatorluğu’nda Dağıtım ve Bölüştürme Düzeni (16.-18. yüzyıl)

Öz

Osmanlı Sarayının üst düzeyde idarecilere olağanüstü büyük miktarlarda iaşe için ürün dağıtımı birçok modern araştırmacıyı hayrete düşürmektedir. Yalnız, bu olguya yakından bakıldığı zaman, burada kök salmış ve iyi işleyen/yürütülen bir dağıtım ve bölüştürme sisteminin  söz konusu olduğu görülebilir. Sosyal açıdan, iaşe tahsisleri yukardan aşağıya doğru işleyen bir mekanizma olduğu göze çarpmakta ve böylece veren/dağıtan kimse, doğrudan taraftar toplayıp iktidarını pekiştirebilecek bir duruma ulaşabilmekteydi. Bu iaşe dağıtım sistemini son derece gelişmiş ince bir hediye verme sistemi tamamlamaktaydı. Bu da, Osmanlılar’da yine bir dağıtım ve bölüştürme alt sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Sözkonusu sistem, sosyal açıdan her yöne doğru bir dağıtımı mümkün kılmasına rağmen, ağırlıklı olarak veren kişinin kariyerinin yararına yönelik bir ağ örgüsünü kurmak manasına gelmekteydi. Böyle hallerde dağıtım hareketi çok defa yukarıya doğru yöneltilmekteydi. Dolayısıyla her iki system, bir ferdin toplum içindeki statüsünü/mevkiini pekiştirerek kudret elde etme yönünde işleyebilmekteydi.